Hüseyin Dede, Eyübî – Bestekâr

Hüseyin Dede, Eyübî (ö. 1276/1859’dan sonra)

(Bestekâr)

TEKKE KAPISI – BAYRAM ALİ KAYA

Hüseyin Dede’nin, başta doğum ve ölüm tarihleri olmak üzere, hayatının birçok bölümüne âit kaynaklarda yeterli bilgiye rastlanmamaktadır. “Eyübî” nisbesinden hareketle Eyüp’te doğduğu veya bu semtte yaşadığı düşünülen Hüseyin Dede’yi, S. Nüzhet Ergun, 19. yüzyılın önemli âyin bestekârları arasında zikretmiştir. Yılmaz Öztuna’nın verdiği tarihten hareketle, 18. yüzyılın ilk yarısında vefat ettiği düşünülebilecek olan Hüseyin Dede, yine Öztuna’nın bildirdiğine göre Mevlevî bir bestekâr olup günümüze Nühüft Âyini ile “Dil fikr-i lebin cânda nihân eylemek ister” mısraıyla başlayan Nişâbûr Aksak Semâisi ulaşmıştır. Aralarında Sadettin Heper’in de bulun­duğu bazı kaynaklarda yer alan “Yenikapı Mevlevîhânesi çilekeşlerinden” ifadesinden hareketle ise onun Yenikapı bağlılarından ve müdâvimlerinden olduğunu çıkarmak mümkündür.⁷¹⁶

Hüseyin Dede’nin günümüze ulaştığı belirtilen ve sanat değeri hayli yüksek olan Nühüft Âyin-i şerîfi Yenikapı Mevlevîhânesi’nde sık sık okunmuştur. Hatta bu âyinin yaygınlaşması için anılan dergâhın kudümzenbaşısı olan Hâfız Ali Efendi de aynı makamda bir âyin bestelemiş; Hüseyin Dede’ninki okunsun diyerek kendi Nühüft Âyini’ni neşretmemiştir. Zekâîzâde Ahmed Irsoy’un kaynak belirtmeden bildirdiğine göre bu âyin de ilk defa 1276/1859 yılında Yenikapı Mevlevîhânesi’nde okunmuştur.⁷¹⁷

Yılmaz Öztuna, kaynak göstermeden Hüseyin Dede’nin ölüm tarihini 1152/1740 olarak bildirmiştir. Nuri Özcan’a göre, özellikle yukarıdaki bilgi­ler dikkate alındığında Öztuna’nın verdiği bu tarihin doğru olması mümkün değildir. Özcan ayrıca, Öztuna’nın Hüseyin Dede’nin bestelemiş olduğunu dile getirdiği on adet peşrev ve saz semâisi bilgisinin de, mûsiki tarihimizde aynı adla anılan başka bestekârlar da bulunduğundan, dolayısıyla yeterli kar­şılaştırma yapılmadan ve bu bilgiyi destekleyen başka kaynaklar olmadan, peşinen doğru kabul etmenin mümkün olamayacağını dile getirmiştir.⁷¹⁸

716  Yılmaz Öztuna, a.g.e., I, 272; Sadettin Heper, a.g.e., s. 517; Nuri Özcan, “Hüseyin Dede”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 541.

717  Rauf Yektâ vd., a.g.e., XIV, 716-730; Sadettin Nüzhet Ergun, a.g.e., II, 406, 637; Yılmaz Öztu-na, a.g.e., I, 272; Sadettin Heper, a.g.e., s. 153-161, 517; Nuri Özcan, a.g.m., s. 541.

718  Nuri Özcan, a.g.m., s. 541.